Palyatif Bakım Alan Onkoloji Hastalarında Dispne ve Değerlendirilmesi

KAYNAKÇA

Abu-Odah, H., Molassiotis, A., & Liu, J. (2020). Challenges on the provision of palliative care for patients with cancer in low-and middle-income countries: a systematic review of reviews. BMC palliative care, 19(1), 1-16. doi: 10.1186/s12904-020-00558-5.

Aldan, G. (2019). Kronik obstrüktif tarama doğumda dispne, sağlık durumu ve yaşam kalitesi ilişkisi. (Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.

American Thoracic Society. (1999). Dyspnea: mechanisms, assessment, and management: a consensus statement. Am. J. Respir. Crit. Care Med., 159, 321-340. doi: 10.1164/ajrccm.159.1.ats898.

Arslan, C., ve Ünsar, S. (2021). Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalarında Dispne Algısı Ve Yaşam Kalitesinin Değerlendirilmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 24(1), 42-50. doi.org/10.17049/ataunihem.732692

Aslan, Y. (2020). Türkiye’de ve Dünya’da palyatif bakım modellerine genel bakış. Anadolu Güncel Tıp Dergisi, 2(1), 19-27. doi.org/10.38053/agtd.632674

Bahar, A., Ovayolu, Ö., ve Ovayolu, N. (2019). Onkoloji Hastalarında Sık Karşılaşılan Semptomlar ve Hemşirelik Yönetimi. Erü Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 6(1), 42-58.

Bausewein, C., Farquhar, M., Booth, S., Gysels, M., & Higginson, I. J. (2007). Measurement of breathlessness in advanced disease: a systematic review. Respiratory medicine, 101(3), 399-410. doi: 10.1016/j.rmed.2006.07.003

Bayram, Z., ve Döğer Berker N., B. (2022). Onkoloji hemşireliğinde semptom yönetimi. G. Temiz, N. Eroğlu, ve S. Akın (Ed.), Dispnenin yönetimi içinde (s: 101-106). İstanbul: Nobel Akademik yayıncılık.

Bestall, J. C., Paul, E. A., Garrod, R., Garnham, R., Jones, P. W., & Wedzicha, J. (1999). Usefulness of the Medical Research Council (MRC) dyspnoea scale as a measure of disability in patients with chronic obstructive pulmonary disease. Thorax, 54(7), 581-586. doi: 10.1136/thx.54.7.581.

Biber, Ç. (2019). Pulmoner Rehabilitasyonda Dispne Algısının Değerlendirmesi. Güncel Göğüs Hastalıkları Serisi, 7(1), 19-25.

Bitek, D. E., & Tokem, Y. (2021). Kanser Dispne Ölçeği’nin Türk Kanser Hastalarında Geçerlik ve Güvenirliğinin İncelenmesi. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 6(1), 155-162.

Budhwar, N., & Syed, Z. (2020). Chronic dyspnea: diagnosis and evaluation. American Family Physician, 101(9), 542-548.

Burdon, J. G. W., Juniper, E. F., Killian, K. J., Hargreave, F. E., & Campbell, E. J. M. (1982). The perception of breathlessness in asthma. American Review of Respiratory Disease, 126(5), 825-828. doi: 10.1164/arrd.1982.126.5.825

Chan, KS. (2018). Palliative care: the need of the modern era. Hong Kong Med J. 24(4): 391-399. doi: 10.12809/hkmj187310

Chow, K., & Dahlin, C. (2018, August). Integration of palliative care and oncology nursing. In Seminars in oncology nursing 34(3): 192-201. doi: 10.1016/j.soncn.2018.06.001

Common Terminology Criteria for Adverse Events v5.0 (CTCAE) 11/2017 update.2017. Available online: Retrieved from (22.11.2022): https://ctep.cancer.gov/protocoldevelopment/electronic_applications/docs/ctcae_v5_quick_reference_5x7.pdf

Connor, S. R. (2020). Global atlas of palliative care. London: The Worldwide Hospice Palliative Care Alliance. Retrieved from (22.11.2022): http://www.thewhpca.org/resources/global-atlas-on-end-of-life-care

Çakmak, D. E. (2012). Kanser Dispne Ölçeği'nin Türk kanser hastalarında geçerlik ve güvenirliğinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.

Fadıloğlu, Ç. (2020). Onkoloji hemşireliği. G. Can (Ed.), Kanserde palyatif bakım içinde (s. 1157-1174). İstanbul: Nobel Tıp Kitapevleri.

Fletcher, C. M. (1952). The clinical diagnosis of pulmonary emphysema. Proc R Soc Med, 45, 577-584.

Fulton, J. J., Newins, A. R., Porter, L. S., & Ramos, K. (2018). Psychotherapy targeting depression and anxiety for use in palliative care: a meta-analysis. Journal of Palliative Medicine, 21(7), 1024-1037. doi: 10.1089/jpm.2017.0576

Gift, A. G., & Narsavage, G. (1998). Validity of the numeric rating scale as a measure of dyspnea. American Journal of Critical Care, 7(3), 200-204.

Gök Metin, Z., & Arikan Dönmez, A. (2016). Dyspnea management in patients with cancer. Türk J Oncol, 31(2):61-7. doi: 10.5505/tjo.2016.1366

Hardinge, M., Annandale, J., Bourne, S., Cooper, B., Evans, A., Freeman, D., ... & British Thoracic Society Standards of Care Committee. (2015). British Thoracic Society guidelines for home oxygen use in adults: accredited by NICE. Thorax, 70: 1-41. doi: 10.1136/thoraxjnl-2015-206865

Henson, L. A., Maddocks, M., Evans, C., Davidson, M., Hicks, S., & Higginson, I. J. (2020). Palliative care and the management of common distressing symptoms in advanced cancer: pain, breathlessness, nausea and vomiting, and fatigue. Journal of clinical oncology, 38(9), 905. doi:10.1200/JCO.19.00470

Jackson, C. D., Schilthuis, A. J., Guice, K. C., Payne, K. S., & Dabal, T. D. (2022). Know Your Guidelines 2022 Series: The ASCO Management of Dyspnea in Advanced Cancer Guideline Review. Southern medical journal, 115(2), 116-117. doi: 10.14423/SMJ.0000000000001349.

Kabalak, A. A., Öztürk, H., & Çağıl, H. (2013). Yaşam sonu bakım organizasyonu; palyatif bakım. Yoğun Bakım Dergisi, 11(2), 56-70.

Kara, D. Y. H., & Yıldız, H. (2013). Dispne Semptomunun Değerlendirilmesinde Dispne Ölçeklerinin Etkinlikleri ve Kullanım Sıklıkları. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2 (1): 137–149.

Kavalieratos, D., Corbelli, J., Zhang, D. I., Dionne-Odom, J. N., Ernecoff, N. C., Hanmer, J., ... & Schenker, Y. (2016). Association between palliative care and patient and caregiver outcomes: a systematic review and meta-analysis. Jama, 316(20), 2104-2114. doi: 10.1001/jama.2016.16840

Kavşur, Z., & Sevimli, E. (2020). Türkiye’deki Palyatif Bakım Hizmetlerinin Bazı Gelişmiş Ülkeler ile Karşılaştırılması. Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, (4), 715-730. doi.org/10.47994/usbad.780187

Kıvanç, M. M. (2017). Türkiye’de palyatif bakım hizmetleri. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, 4(2), 132-135. doi: 10.17681/hsp-dergisi.316894

Kocatepe, V., Karadakovan, A., Kav, S., Aydıner, A., Can, G., Meron, T., …Ece, T. (2018). Dispne. Can, G (Ed.). Kanser Hastalarında Kanıta Dayalı Palyatif içinde (s:19-39). İstanbul: Nobel Tıp Kitabevi.

Kocatepe, V. (2020). Onkoloji hemşireliği. G. Can (Ed.), Dispne içinde (s. 397-408). İstanbul: Nobel Tıp Kitapevi.

Koç A. (2021). Palliative Care in Turkish Medical History. Journal of Anesthesiology and Reanimation Specialists Society, 29(3): 159-164. doi: 10.5222/jarss.2021.50455

Mahler, D. A., Weinberg, D. H., Wells, C. K., & Feinstein, A. R. (1984). The measurement of dyspnea: contents, interobserver agreement, and physiologic correlates of two new clinical indexes. Chest, 85(6), 751-758. doi: 10.1378/chest.85.6.751

Mahler, D. A., & Wells, C. K. (1988). Evaluation of clinical methods for rating dyspnea. Chest, 93(3), 580-586. doi: 10.1378/chest.93.3.580

Mahler, D. A., & Horowitz, M. B. (1994). Clinical evaluation of exertional dyspnea. Clinics in chest medicine, 15(2), 259-269.

McGavin, C. R., Artvinli, M., Naoe, H., & McHardy, G. (1978). Dyspnoea, disability, and distance walked: comparison of estimates of exercise performance in respiratory disease. Br Med J, 2(6132), 241-243. doi: 10.1136/bmj.2.6132.241

McKenzie, E., Hwang, M. K., Chan, S., Zhang, L., Zaki, P., Tsao, M., ... & Chow, E. (2018). Predictors of dyspnea in patients with advanced cancer. Ann Palliat Med, 7(4), 427-436. doi: 10.21037/apm.2018.06.09.

Metin, Z. G., & Helvacı, A. (2018). Dispne-12 Ölçeğinin Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 5(2), 102-115. doi.org/10.31125/hunhemsire.454354

Özçelik, H., Fadıloğlu, Ç., Karabulut, B., Uyar, M., Elbi, H., Eyigör, S., & Kuzeyli Yıldırım, Y. (2014). Kanser hastasının palyatif bakımında vaka yönetimine dayalı multidispliner bakım protokolü. Ağrı Dergisi, 26(2), 47-56. doi: 10.5505/agri.2014.93585.

Pişkin, N. E., Aktuğ, Z. B., İbiş, S., Aka, H., Kutlu, Z. & Yavuz, G. (2022). Covıd-19 Pandemisinde Egzersizde Farklı Maske Kullanımının Dispne ve Öznel Algılar Üzerine Etkisi. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 20 (1), 48-59. Doi: 10.33689/Spormetre.970305.

Reville, B., & Foxwell, A. M. (2014). The global state of palliative care—progress and challenges in cancer care. Ann Palliat Med, 3(3), 129-138. doi: 10.3978/j.issn.2224-5820.2014.07.03.

Rogers, J. B., Modi, P., & Minteer, J. F. (2022). Dyspnea in palliative care. In StatPearls [Internet]. StatPearls Publishing. Retrieved from (02.12.2022): https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK526122/

Sarmento Vera, P., Marjolein, G., Higginson Irene, J., & Barbara, G. (2017). Home palliative care works: but how. A meta-ethnography of the experiences of patients and family caregivers. BMJ Supportive & Palliative Care, 7(4), 00-2. doi: 10.1136/bmjspcare-2016-001141

Seven A. (2018). Palyatif bakım hastalarında Watson’ın insan bakım modeline temellendirilmiş hemşirelik bakımının dispne yönetimi, anksiyete ve yaşam kalitesine etkisi. (Doktora Tezi). Sakarya Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.

Seven M., Akyüz A., Sever, N., & Dinçer, Ş. (2013). Kanser Tanısı Alan Hastaların Yaşadığı Fiziksel ve Psikolojik Semptomların Belirlenmesi. TAF Preventive Medicine Bulletin, 12(3). doi: 10.5455/pmb.1-1343053458

Sevim, Ü. & Zenciroğlu, A. (2016). Yenidoğanlarda palyatif bakım. Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi, 10(2), 149-155. doi: 10.12956/tjpd.2016.216

Sharma, S., Hashmi, M. F., & Badireddy, M. (2022). Dyspnea on Exertion. reasure Island (FL) StatPearls Publishing. Retrieved from (20.11.2022) https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK499847/

Sucakli, M. H., & Koşar, Y. (2014). Palyatif bakım ve yaşam kalitesi. Klinik Tıp Aile Hekimliği, 8(3), 34-39.

Şen, S., Aygin, D., & Sert, H. (2016). Palyatif onkolojik tedaviler ve bakım. Online Türk Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(1), 21-35.

Tanaka, K., Akechi, T., Okuyama, T., Nishiwaki, Y., & Uchitomi, Y. (2000). Development and validation of the Cancer Dyspnoea Scale: a multidimensional, brief, self-rating scale. British journal of cancer, 82(4), 800-805. doi: 10.1054/bjoc.1999.1002

Tanrıverdi, Ö., & Kömürcü, Ş. (2017). Palyatif Bakım Ünitelerinde Yapılanma. Erişim Adresi (13.11.2022): https://www.solunum.org.tr/TusadData/Book/472/176201612846-33_Bolum_32_Palyatif.pdf

Tepetam, F. M. (2007). Stabil kronik obstriktif akciğer hastalığında dispneyi değerlendiren yöntemlerin ve BODE indeksinin fonksiyonel parametrelerle karşılaştırılması. Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi, Dr. Lütfi Kırdar Kartal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Göğüs Hastalıkları Kliniği. İstanbul.

Uronis, H. E., Shelby, R. A., Currow, D. C., Ahmedzai, S. H., Bosworth, H. B., Coan, A., & Abernethy, A. P. (2012). Assessment of the psychometric properties of an English version of the cancer dyspnea scale in people with advanced lung cancer. Journal of pain and symptom management, 44(5), 741-749. doi: 10.1016/j.jpainsymman.2011.10.027.

Uslu, F. Ş., & Terzioğlu, F. (2015). Dünyada ve Türkiye’de palyatif bakim eğitimi ve örgütlenmesi. Cumhuriyet Hemşirelik Dergisi, 4(2), 81-90.

Uysal N, Şenel G, Karaca Ş, Kadıoğulları N, Koçak N, Oğuz G. (2015). Palyatif bakım kliniğinde yatan hastalarda görülen semptomlar ve palyatif bakımın semptom kontrolüne etkisi. Ağrı, 27(2), 104-110. doi: 10.5505/agri.2015.26214.

Von Blanckenburg, P., & Leppin, N. (2018). Psychological interventions in palliative care. Current opinion in psychiatry, 31(5), 389-395. doi: 10.1097/YCO.0000000000000441

Von Leupoldt, A., & Denutte, Y. (2020). Affective traits, states, and breathlessness. Current opinion in supportive and palliative care, 14(3), 182-189. doi: 10.1097/SPC.0000000000000506

Wilson, R. C., & Jones, P. W. (1989). A comparison of the visual analogue scale and modified Borg scale for the measurement of dyspnoea during exercise. Clinical Science, 76(3), 277-282. doi: 10.1042/cs0760277

World Health Organization (WHO). (2002). definition of palliative care. Retrieved from (23.01.2022): http://www.who.int/cancer/palliative/definition/en/

World Health Organization. Cancer control: Palliative care. WHO guide for effective programmes. 2007. Available online: Retrieved from (22.11.2022): http://www.who.int/cancer/publications/ cancer_control_palliative/en/.

WHO | World Health Organization The Global Health Observatory. Retrieved from (22.11.2022): https://www.who.int/.

Yakar, B., Batbaş, C. S., & Pirinçci, E. (2021). Palyatif Bakım ve Hospis. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 30(2), 136-143. doi.org/10.17942/sted.625696

Yapucu Güneş, Ü., Kara, D., & Erbağcı, A. (2012). Dispne yakınması olan hastalarda farklı dispne ölçeklerinin karşılaştırılması. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi (2): 65-71.

Yin, Z., Xu, T., Sun, M., Zhao, L., & Liang, F. (2021). Protocol: Acupuncture for breathlessness in advanced cancer: a protocol for systematic review and meta-analysis with trial sequential analysis. BMJ Open, 11(11).

Yorke, J., Moosavi, S. H., Shuldham, C., & Jones, P. W. (2010). Quantification of dyspnoea using descriptors: development and initial testing of the Dyspnoea-12. Thorax, 65(1), 21-26. doi: 10.1136/thx.2009.118521.

Yürüktümen A, Karcıoğlu Ö, Topacoğlu H, Karbek F. (2009). Dispne ile Başvuran Geriatrik Olgularda Yakınma Şiddeti ile Klinik ve Laboratuvar Verilerinin Değerlendirilmesi. Türkiye Acil Tıp Dergisi 9 (4): 163-168. doi.org/10.31362/patd.490564

Zimmermann, C., Swami, N., Krzyzanowska, M., Leighl, N., Rydall, A., Rodin, G., Tannock I., Hannon, B. (2016). Perceptions of palliative care among patients with advanced cancer and their caregivers. Canadian Medical Association journal, 188(10), E217-E227. doi: 10.1503/cmaj.151171.